WAT IS EEN EETSTOORNIS?
Bron: eetexpert.be en anbn.be
Een eetstoornis is een ernstige en ingewikkelde psychiatrische ziekte met onderliggende oorzaken. Kenmerkend voor eetstoornissen zijn de immens grote angst om dik te worden en het verstoorde eetgedrag. Het ontwikkelt zich geleidelijk en op zo'n manier dat het je leven en je functioneren negatief beïnvloedt, waardoor je uiteindelijk op meerdere vlakken vastloopt. De stoornis heeft ernstige lichamelijke, psychische en sociale gevolgen.
Eetstoornissen zijn syndromen en bevatten dus verschillende componenten, waarbij verstoord eetgedrag centraal staat. Zo is er bij een eetstoornis niet alleen sprake van een aanhoudende verstoring in het eetgedrag die leidt tot gewijzigde voedselopname (een eetprobleem), maar ook:
- Een verstoord lichaamsbeeld: erg veel waarde hechten aan gewicht en lichaamsvormen
- Psychosociale problemen: laag gevoel van zelfwaarde, moeilijk kunnen omgaan met heftige emoties, eenzaamheid
- Lichamelijke problemen: een te laag of te hoog lichaamsgewicht, spijsverteringsproblemen, osteoporose
Een eetstoornis kan zich uiten in een gewichtsprobleem, maar dat is niet noodzakelijk zo. Sommige eetproblemen en eetstoornissen hebben geen zichtbaar effect op het gewicht. De afwezigheid van een gewichtsprobleem wil dus niet per definitie zeggen dat er geen eetprobleem is. Bovendien is het zo dat een uitspraak doen over het gewicht, slechts over één dimensie gaat. Bij een eetstoornis zijn meerdere dimensies betrokken.
HOE ONTWIKKELT IEMAND EEN EETSTOORNIS?
Het eenvoudige antwoord is dat eetstoornissen geen simpele oorzaken hebben. Het gaat altijd om een multifactoriële bepaaldheid, of met andere woorden: het gaat altijd om een samenspel van verschillende factoren.
Voor elke persoon zal de combinatie er een beetje anders uitzien. Misschien weegt de biologische factor bij de ene meer door, en zijn het bij een ander juist de omgevingsfactoren of psychologische factoren die harder doorwegen.
Biologie en genen
Onderzoek wijst uit dat er mogelijke biologische en genetische factoren zijn die het risico verhogen. Zo weten we dat anorexia vaker voorkomt wanneer iemand in de (dichte) familie met gelijkaardige moeilijkheden heeft geworsteld, vb. een moeder, tante of broer. Ook wordt verondersteld dat er een onderliggende, genetische kwetsbaarheid kan bestaan voor het ontwikkelen van psychische problemen in het algemeen. Dat betekent dat in families vaker verschillende vormen van psychische problemen voorkomen, dus niet enkel eetstoornissen.
Psychologische factoren
Bij personen met een eetstoornis staat de overtuiging op de voorgrond dat het nodig is om controle te houden over gewicht, lichaamsvorm en voeding. Zij zijn vaak erg streng voor zichzelf, op een zelf-destructieve manier. Dit noemen we ook wel 'zelfkritisch perfectionisme'. Je kan dan bijvoorbeeld zo kwaad worden op jezelf omdat je niet aan de eisen voldoet, dat je jezelf volledig de grond inboort of niets meer waard vindt. Vanuit die minderwaardigheid hebben mensen soms het gevoel dat ze geen recht hebben op ontspanning of leuke vrienden, of zelfs op iets essentieel als eten en slaap.
Omgevingsfactoren
Psychologen en antropologen veronderstellen dat leven in een cultuur waar veel nadruk ligt op slankheid en schoonheid het risico verhoogt. Blootgesteld worden aan beelden van slanke mensen kan triggerend zijn en het zelfvertrouwen van mensen ondermijnen, maar deze impact is vooral groot bij mensen die al onzeker en zelfkritisch zijn. Daarnaast horen we vaak hoe mensen erg aan zichzelf beginnen te twijfelen na het horen van kwetsende opmerkingen, het meemaken van pesterijen of het meemaken van traumatische ervaringen (verwaarlozing, mishandeling, misbruik). Die kunnen iemand heel onzeker maken en een proces op gang brengen waarbij je probeert minder op te vallen of om meer te lijken op wat het "ideaal".
Persoonlijkheidsfactoren
Het kan zijn dat je tijdens het opgroeien bepaalde persoonlijkheidstrekken hebt ontwikkeld, zoals eerder angstig of perfectionistisch zijn. Die trekken maken je ook kwetsbaarder voor het ontwikkelen van een eetstoornis. Wanneer je jezelf identificeert als een vrouw, dan is de kans groter dat je een eetstoornis ontwikkelt dan wanneer je jezelf identificeert als een man. Toch kunnen ook mannen eetstoornissen ontwikkelen.
EETSTOORNISSEN BIJ KINDEREN EN JONGEREN
"Pano" deed een bevraging bij de vijf instellingen in Vlaanderen waar je je kan aanmelden met een eetprobleem. Daaruit blijkt dat er sinds de coronacrisis meer jongeren onder de 16 een eetstoornis krijgen, onder hen ook een nieuwe groep van erg jonge tienermeisjes met anorexia. Ook sommige afdelingen van kinderziekenhuizen bevestigen die trend, die ook internationaal wordt vastgesteld. (VRT NWS, september 2022)
Op de kinderpsychiatrie PAika het UZ Brussel kunnen kinderen tot 15 jaar met een eetstoornis verblijven. PAika krijgt drie tot vier aanmeldingen per week, een verdubbeling tegenover de periode voor corona. De gemiddelde leeftijd op de afdeling is nu 11 tot 13 jaar.
Ook het Centrum voor eetstoornissen van het UZ Gent merkt een duidelijke toename. In 2020 maakten de 12 tot 15-jarigen 6 procent van de patiënten uit. In 2021 was dat al een kwart, en die trend zet zich door in 2022.
Op de kinderpsychiatrie van het ZNA Antwerpen is de gemiddelde leeftijd van patiënten met een eetstoornis dan weer 13 à 14 jaar, met uitschieters tot 11 jaar. En ook het UPC in Leuven en de psychiatrische kliniek Alexianen in Tienen merken een verjonging van de patiënten, al brengen zij geen exacte cijfers aan.
HEB JE LAST VAN EEN EETSTOORNIS EN ZOEK JE HULP?
ANBN
ANBN is een patiënten- en familieorganisatie die zich inzet voor iedereen met vragen of zorgen rond eetstoornissen. De werking bestaat uit ervaringsdeskundige vrijwilligers, met deelwerkingen op verschillende plaatsen in Vlaanderen. Op de website vind je ook een chat en forum waar je (anoniem) op terecht kunt.
WAT WAT
WAT WAT is een platform van 80+ organisaties (denk aan Awel, Sensoa, Child Focus, etc.) die jongeren willen informeren en toeleiden naar advies of hulp. Door de krachten te bundelen is WAT WAT hét referentiepunt voor jongeren met vragen. De Ambrassade coördineert WAT WAT i.o.v. de Vlaamse Overheid.
HEEFT JE KIND, PARTNER OF VRIEND(IN) EEN EETSTOORNIS?
Op deze pagina van Eetexpert vind je informatie over hoe je in het gezin kan omgaan met haperend eetgedrag en wat je kan doen wanneer je kind of naaste een eetstoornis heeft of als je dit vermoedt. Ook voor partners en andere naasten vind je hier nuttige info terug.
Deze brochure van ANBN vzw is een gids voor het vinden van hulp wanneer je kind een eetstoornis heeft.
WATWAT is er voor kinderen en jongeren. Op deze pagina lees je meer over wat je moet doen als iemand in je omgeving een eetstoornis heeft.